मराठ्यांचे योगदान

मित्रांनो आजच्याच दिवशी, १४ जानेवारी रोजी १७६१ साली पानिपतची लढाई झाली. लाख मराठी बांगड्या फुटल्या, दोन मोती गळाले, २७ मोहरा लुप्त झाले, आणि चिल्लरखुर्द्याचा हिशोब नाही अशाप्रकारे याचा उल्लेख केला जातो.

पण, इतिहास अभ्यासक श्री पांडुरंग बलकवडे यांनी पानिपत मोहिमेचे एक इतिहासजमा झालेले कागद शोधून त्यातला एक अकथित पैलू जगासमोर आणला आहे.

मराठ्यांनी भारताच्या रक्षणासाठी ९२ लक्ष रुपये खर्च केले. तेव्हाचे ९२ लाख म्हणजे आजचे ७०० कोटी!!!
पानिपत मोहिमेच्या वेळी झालेला खर्च आणि त्याच्या तालेबंद हिशोबाचे हे कागद असून, यातून मराठ्यांच्या बाबतीत बऱ्याच नविन गोष्टी जगासमोर आल्या आहेत.

उदा:
-पानिपत येथील अत्यंत हलाखीच्या अस्वस्थेत सुद्धा भाऊंनी देवळे आणि दर्गांची वर्षासने तशीच चालू राहू दिली.
-पानिपत येथे तोफा-बंदुकांसाठी दारू बनवण्याकरिता विकत घेतलेले जिन्नस आणि त्यांच्या किमती.
-दिल्लीची चांदीची छत गाळून किती रुपये मिळाले, त्याचं हिशेब.
-शेट्यांकडून घेतलेले कर्ज आणि त्यांची परतफेड.

हे पूर्ण दस्ताऐवज तुम्हाला Solstice at Panipat या पुस्तकात वाचावयास भेटेल. तसेच, पहिल्या सात ओळींचे लिप्यंतर येणेप्रमाणे:

तालेबंद जमाखर्च बकी पोते परभारे स्वारी
राजश्री भाऊ सु|| इहीदे सितैन मया
वं अलफे ई|| छ १ साबन सन सितैन तगा
ईत छ ६ ज||खर सन मजकुर मुकाम पानपत
मुदत माहे १००५ येकुण आकार अज
मासे स्मरणाने जमा -- रुये
७७,६३,२३९ |||= ई|| छ १ साबन त|| छ ३ जौवल पर्यंत येकंदर

टीप:
सु|| इहीदे सितैन मया वं अलफे = इसवी १७६१.
छ = तारीख दर्शवण्यासाठी.
साबन = शाबान, हिजरी ८वा महिना.
ज||खर = जमादिलाखर, ६वा महिना.
जौवल = जमादिलावल, ५वा महिना.
रुये = रुपये

साभार: श्री पांडुरंगजी बलकवडे आणि श्री उदय कुलकर्णी (लेखक: Solstice at Panipat).