हरिविजय - अध्याय 23

अध्याय २३

 श्रीगणेशाय नमः ॥  श्रीकुलदेवतायै नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ 

जय जय जगद्वंद्या वेदसारा ॥ अखिल अद्वया विश्वंभरा ॥ करुणासिंधो परमउदारा ॥ यादवेंद्रा जगद्‌गुरो ॥१॥
कंदर्पदहनहृदयरत्‍ना ॥ चतुरास्यजनका मनरंजना ॥ अपारमायाश्रममोचना ॥ निरंजना निर्विकारा ॥२॥
तूं दानवकाननवैश्वानर ॥ कीं साधुहृदयारविंदभ्रमर ॥ कीं अज्ञानतमनाशक मित्र ॥ कीं आनंदक्षेत्र पिकलें जें ॥३॥
संसारगजदमन मृगेंद्र ॥ भक्तमनचकोर सुधाकर ॥ दुःखपर्वतभंजनवज्रधर ॥ यादवकुळीं अवतरला ॥४॥
देवाधिदेव आत्माराम ॥ अनंतब्रह्मांडफलांकित द्रुम ॥ परात्पर अजित अनाम ॥ मेघश्याम सगुण तूं ॥५॥
असो बाविसावे अध्यायीं कथन ॥ भस्म करुनि काळयवन ॥ जरासंधासी त्रासवून ॥ आला जगज्जीवन द्वारकेसी ॥६॥

तों विदर्भदेशीं राजा भीमक ॥ सुशील सभाग्य सात्विक ॥ जैसा उडुगणांमाजी मृगांक ॥ कीं शचीनायक सुरमंडळीं ॥७॥

कीं धनाढयांमाजी कुबेर ॥ कीं अंडजांमाजी द्विजेंद्र ॥ तैसा भीमक नृपवर ॥ जगतीतळीं विख्यात पैं ॥८॥

कीं तो भजनगंगेचा लोट ॥ कीं निश्चयरत्‍नांचा मुकुट ॥ कीं सत्‍ववैरागरींचा सुभट ॥ दिव्य हिरा प्रकटला ॥९॥

कीं विवेकभूमीचें निधान ॥ कीं दयाकाशींचा केवळ घन ॥ कीं आनंदनंदनवन ॥ पक्व फळ तेथींचें ॥१०॥
ऐसा तो नृपनाथ ॥ त्यासी रुक्मी नामें ज्येष्ठ सुत ॥ त्याहूनि धाकुटा रुक्मरथ ॥ रुक्मबाहु तिसरा पैं ॥११॥
रुक्मकेशी रुक्ममाळी ॥ सहावी जहाली रुक्मिणीबाळी ॥ स्वरुपसुंदर वेल्हाळी ॥ ज्ञानकळा हरीची ते ॥१२॥
हे मूळपीठनिवासीनी माया ॥ जियें निर्मिलें देवत्रया ॥ इच्छामात्रें महत्कार्या ॥ घडी मोडी ब्रह्मांडें ॥१३॥
अनंतशक्तींची स्वामिनी ॥ जे आदिपुरुषाची मूळध्वनी ॥ महामाया प्रणवरुपिणी ॥ भीमकउदरीं अवतरली ॥१४॥
अनंत ब्रह्मांडांची माळ ॥ घेऊनि जप करी वेल्हाळ ॥ जगडंबर मांडूनि खेळ ॥ सवेंचि लपवी क्षणार्धें ॥१५॥
विरिंचि मित्र चंद्र देवराणा ॥ हीं अज्ञान बाळें तिचीं जाणा ॥ पहुडवूनि प्रपंचपाळणां ॥ विषयखेळणें वरी बांधीं ॥१६॥
डोळे उघडूनि स्वरुपाकडे ॥ पाहों नेदी त्यांसी निवाडें ॥ उत्पत्ति स्थिति प्रळयकोडें ॥ कार्यें करवीं त्यांहातीं ॥१७॥

जीचिया स्वरुपावरुनी ॥ करावी कोटिकंदर्पसांडणी ॥ जे त्रैलोक्यलावण्यखाणी ॥ अवनीतळीं अवतरली ॥१८॥

तप्तसुवर्ण जैसें सुरंग ॥ तैसें रुक्मिणीचें दिव्यांग ॥ आकर्णनेत्र सुरेख चांग ॥ मुखमृगांक कोण वर्णी ॥१९॥
दंततेज जिकडे झळकत ॥ पाषाण ते पद्मराग होत ॥ सहज बोलतां मंदिरांत ॥ प्रकाश होत दंततेजें ॥२०॥

जगन्माता बोले जे क्षणीं ॥ वाटे विखुरते रत्‍नखाणी ॥ जीचिया स्वरुपावरुनी ॥ ब्रह्मांडचि ओंवाळिजे ॥२१॥
अंगींच्या सुवासेंकरुनी ॥ गेल्या दश दिशा भरोनी ॥ पाय ठेवी जेथें रुक्मिणी ॥ वसंत भुलोनि तेथें लोळे ॥२२॥
महातेज गाळूनि देखें ॥ ओतिलीं कर्णींचीं ताटंकें ॥ नेत्रोत्पलें अतिसुरेखें ॥ अंजन झळके सोगयाचें ॥२३॥
मुक्तघोंस तळपती कानीं ॥ कोटि मृगांक उणे वदनीं ॥ भगणें झळकती सुनीळ गगनीं ॥ मुक्तजाळी शिरीं तेवीं ॥२४॥
सांडूनि तीव्रता सकळ ॥ वाटे मित्र जाहला शीसफूल ॥ शीतलत्व सांडूनि समूळ ॥ मृगांक शिरीं विलसे पैं ॥२५॥
कस्तूरीमळवट विलसे भाळीं ॥ नासिकीं दिव्य मौक्तिकें झळाळी ॥ शुभ्र वस्त्र मुक्तलग कांचोळी ॥ एकावळी डोलत ॥२६॥
बाहुभूषणें रत्‍नजडित ॥ वज्रचूडेमंडित हस्त ॥ दशांगुळीं मुद्रिका झळकत ॥ अवतारस्वरुप हरीच्या ॥२७॥

चरणीं नूपुरें रुणझुणती ॥ चालतां धन्य जाहलें म्हणे क्षिती ॥ सहज विलोकी जिकडे चिच्छक्ती ॥ ते तत्काळ होती सज्ञान ॥२८॥

जिच्या कृपाकटाक्षें देख ॥ इंद्रपदीं बैसले रंक ॥ पर्वत उचली मशक ॥ अपांगपातें जियेच्या ॥२९॥

असो ऐसी ते रुक्मिणी ॥ भीमकराजा अंगीं घेऊनी ॥ बैसलासे सभास्थानीं ॥ सकळ नृपांनीं वेष्टिला जो ॥३०॥
तों कीर्तिमुखनामा ब्राह्मण ॥ जो चौसष्टकळाप्रवीण ॥ तो करीत पृथ्वीपर्यटण ॥ भीमकसभेसी पातला ॥३१॥
राये तो द्विज सन्मानूनी ॥ बैसविला उत्तमासनीं ॥ म्हणे द्विजा कोणीकडूनी ॥ येणें जाहलें अकस्मात ॥३२॥
ब्राह्मण म्हणे धरणीपती ॥ म्यां पृथ्वीचे पाहिले तृपती ॥ सहज आलों द्वारावतीप्रती ॥ तेथें श्रीपती देखिला ॥३३॥
ब्राह्मण वर्णीत श्रीकृष्णध्यान ॥ नृपासहित ऐकती सकळ जन ॥ परी भीमकी तेथें सावधान ॥ करी श्रवण सप्रेम ॥३४॥

ज्याचिया चरणपंकजकेसरीं ॥ क्षीराब्धितनया जाहली भ्रमरी ॥ तेथूनि जन्मली जन्हुकुमारी ॥ जे कां तारी सकळ जीवां ॥३५॥
अरुण संध्याराग बालार्क ॥ यांचे काढिले रंग सकळिक ॥ तळवे रेखिळे सुरेख ॥ श्रीरंगाचे वाटती ॥३६॥
शरीर कर्वतूनि मृगांकें ॥ चरणीं सुरवाडला निजसुखें ॥ व्यापूनि पद अंगोळिका नखें ॥ दशधा होवोनि राहिला ॥३७॥
पायीं हरीच्या दिसे ध्वज ॥ तरी चरणलक्षण हेंचि जहाज ॥ भक्त तारावया सहज ॥ उदित असे सर्वदा ॥३८॥

शरण येती निजभक्त ॥ त्यांचे फोडावया पापपर्वत ॥ वज्र पायीं लखलखित ॥ वैकुंठनाथें धरियेलें ॥३९॥

पायीं झळके जें पद्म तेथें वसे सप्रेम ॥ आणिकां प्राप्त नाहीं परम ॥ घोर तप आचरतां ॥४०॥

ऐश्वर्यमदें मस्त वारण ॥ विद्यामदें गर्वित पूर्ण ॥ त्यांसी आकर्षावयालागून ॥ अंकुश पायीं झळकतसे ॥४१॥
साधकांसी ऊर्ध्वरेखा तत्त्वतां ॥ ऊर्ध्वगच्छंति म्हणे सत्त्वस्थां ॥ पाय देऊनि मुक्तीचिया माथां ॥ ब्रह्मानंदीं ऐक्य व्हाल ॥४२॥
हरिपद हाचि दिव्य प्रयाग ॥ तळवे आरक्त ब्रह्मकन्या सुरंग ॥ मांढया गरुडपाचूचे कोंभ चांग ॥ तेथें मित्रकन्या सुरवाडली ॥४३॥
पदीं नेपुरें वाजती गजरीं ॥ तेथें सुखावली जन्हुमारी ॥ वांकीवरी रत्‍नें जडलीं कुसरीं ॥ तपस्वी मराळ तेचि पैं ॥४४॥
घोटे शोभती वर्तुळ ॥ जैसे यंत्रीं कांतिले इंद्रनीळ ॥ पोटरिया सुनीळ सुढाळ ॥ जेवीं निराळगर्भ काढिले ॥४५॥
सहस्त्र चपळांचा एकसर ॥ पिळूनि रंगविला पीतांबर ॥ दुजा पांघरावया सुंदर ॥ मुक्तलग पदर त्याचे ॥४६॥

कटीं मेखळा विराजमान ॥ वरी रत्‍नें जैसीं चंडकिरण ॥ सकळ तीव्रता टाकून ॥ हरिजघनीं सुखावले ॥४७॥

जैसा वेदांतींच्या श्रुति स्पष्टा ॥ तैसा रुणझुणती क्षुद्रघंटा ॥ हृदयी कौस्तुभ सतेज मोठा ॥ मध्यान्हींचा सूर्य जेवीं ॥४८॥

त्रिवळी नाभि वर्तुळ ॥ जेथें जन्मला चतुर्वक्‍त्रबाळ ॥ विशाळ हरीचें वक्षःस्थळ ॥ भक्त प्रेमळ राहती तेथें ॥४९॥

वैजयंती डोलत गळां परी ते लागली चरणकमळा ॥ हरिपदीं प्रताप आगळा ॥ तेथींचा सोहळा भोगीत ॥५०॥
कवि आणि गुरु दोघे येऊनी ॥ कुंडलरुपें लागले हरिकर्णीं ॥ कीं निशामणी आणि दिनमणी ॥ पुसती कानीं विचार ॥५१॥
परम उदार वेल्हाळ मुख ॥ कपाळीं मृगमदाचा टिळक ॥ मधुमासींचा सतेज अर्क ॥ तैसा मुकुट झळकतसे ॥५२॥
बिंबरंगाऐसे अधर ॥ दंतपंक्ति सुरेख सुंदर ॥ ओळीनें बैसलें रोहिणीवर ॥ तैसें तेज झळकतसे ॥५३॥
तैसे श्रीहरीचे दंत ॥ बोलतां ब्रह्मांड उजळत ॥ वदनावरुनि कोटी रतिकांत ॥ ओंवाळूनि टाकावे ॥५४॥
निराळवारणाचे शुंडादंड ॥ तैसे चारी हस्त प्रचंड ॥ हस्तकटकें अति सुघड ॥ यंत्राकार मुद्रिका ॥५५॥
दंडीं कीर्तिवदनें झळकती ॥ तेथें प्रतापकिरणें तळपती ॥ शंखचक्रादि आयुधें विराजती ॥ कोणा मूर्ति वर्णवे ते ॥५६॥
श्यामलांगीं उटी शुभ्र ॥ वाटे भेटूं आला कर्पूरगौर ॥ चंदनरुपें सत्वर ॥ हरिअंगीं मिसळला ॥५७॥

कीं इंद्रनीळाचे मूर्तीवरी ॥ आवरण घातलें काश्‍मीरी ॥ कीं मित्रकन्येवरी जन्हुकुमारी ॥ कीं निर्मळ अंबरीं शशिप्रभा ॥५८॥

घनश्याम कोमलांग ॥ तैसा चंदन दिसे सुरंग ॥ पूर्ण ब्रह्मानंद श्रीरंग ॥ अक्षय अभंग मूर्ति जे ॥५९॥
कर्णीं भरला जवादिविशेष ॥ अंगींचा जो दिव्य सुवास ॥ सप्तावरण आसमास ॥ भेदुनि जाय पैलीकडे ॥६०॥

ऐसें द्विजें वर्णितां हरिध्यान ॥ हृदयीं ठसावला जगन्मोहन ॥ भीमकी सद्गद होऊन ॥ मूर्च्छा येऊन पडियेली ॥६१॥
नयनीं सुटल्या विमलांबुधारा ॥ आंग कांपतसे थरथरां ॥ उपमाता धांविन्नल्या सत्वरा ॥ हृदयीं धरिली रुक्मिणी ॥६२॥

एक म्हणती बाधा जाहली ॥ एक म्हणती भूतें घेरली ॥ परी महद्‌भूतें व्यापिली ॥ तें समजलें रायातें ॥६३॥
ऐकतां श्रीकृष्णध्यान ॥ भीमकी पडली मूर्च्छा येऊन ॥ आतां हे करावी कृष्णार्पण ॥ मनीं निर्धार दृढ केला ॥६४॥
राजा सांगे शुद्धमतीतें ॥ रुक्मिणी द्यावी श्रीपतीतें ॥ येरी हर्षली परम चित्तें ॥ म्हणे हेंचि मज आवडे ॥६५॥

तंव रुक्मिया परम कृष्णद्वेषी ॥ वर्तमान हें कळलें त्यासी ॥ ब्राह्मण बोलाविले गणक जोशी ॥ एकांतासी रुक्मियानें ॥६६॥
म्हणे घतितार्थ कृष्णासी ॥ घडत नाहीं सांगा रायासी ॥ रुक्मिणी द्यावी शिशुपाळासी ॥ ऐक्य उभयतांसी दृढ असे ॥६७॥

रायादेखतां सभेभीतरीं ॥ रुक्मिया कृष्णाची निंदा करी ॥ म्हणे पुरुषार्थी वीर पृथ्वीवरी ॥ धुंडूनि बरा काढिला ॥६८॥

महाकपटी गोरसचोर ॥ गोकुळ चौढाळिले समग्र ॥ त्रिभुवनामाजी ऐसा जार ॥ धुंडितांही न सांपडे ॥६९॥

चोरी केली गोकुळीं ॥ म्हणोनि गौळणी बांधिती उखळीं ॥ कालिया अघासुर किरडें मारिलीं ॥ म्हणोनि पुरुषार्थीं मिरवत ॥७०॥

वारुळाऐसा गोवर्धन ॥ उचलोनि बलिष्ट जाहला कृष्ण ॥ केशी तट्टू मारुन ॥ पुरुषार्थी म्हणवी आपणा ॥७१॥
अग्निस्तंभ जाणे कपटकळा ॥ यालागीं वणवा मुखीं गिळिला ॥ कपटेंचि कंस मारिला ॥ परिवारासमवेत ॥७२॥
काळयवनभेणें थोर ॥ तेणें घेतलें गिरिकंदर ॥ मुचुकुंदावरी टाकूनि पीतांबर ॥ आपण पुढें पळाला ॥७३॥
कपटें मारिला काळयवन ॥ भेणें वसविलें द्वारकापट्टण ॥ जरासंध कपटेंकरुन ॥ सत्रा वेळ जिंकिला ॥७४॥
नाहीं सिंहासन छत्र ॥ भांडार नाहीं अणुमात्र ॥ नाम रुप ना गोत्र ॥ कैसेनि थोर कृष्ण हा ॥७५॥
हिंडे भक्तांच्या दारोदार ॥ कीर्तनामाजी नाचे निर्भर ॥ रुक्मिणीसी ऐसा होइजे वर ॥ तरी जितचि आम्ही मेलों ॥७६॥

बाळपणीं पूतना शोषिली ॥ आरंभींच स्त्रीहत्या केली ॥ ऐसियासी वरील रुक्मिणी वेल्हाळी ॥ तरी जितचि आम्ही मेलों ॥७७॥

भक्षूनि मातुळाचें अन्न ॥ त्यासीच मारिलें कपटेंकरुन ॥ त्यासीं रुक्मिणीसीं घडेल लग्न ॥ तरी जितचि आम्ही मेलों ॥७८॥

जरी रुक्मिणीचें कृष्णाशीं लागे लग्न ॥ तरी माझी श्मश्रु टाकावी बोडून ॥ हांक फोडी क्रोधेंकरुन ॥ लावीन लग्न शिशुपाळाशीं ॥७९॥

कृष्णद्वेषी परम चांडाळ ॥ चालों नेदी रायाचें बळ ॥ नगर श्रृंगारिलें सकळ ॥ लग्न तत्काळ धरियेलें ॥८०॥

दमघोषाचिया नगरा ॥ मूळ पाठवी रुक्मिया सत्वरा ॥ ती वार्ता रुक्मिणीच्या कर्णद्वारा ॥ दूतीमुखें प्रवेशली ॥८१॥
वार्ता ऐकतांचि सकळ ॥ हृदयीं दचकली वेल्हाळ ॥ नयनीं वाहे अश्रुजळ ॥ मुखकमळ कोमाइलें ॥८२॥

हृदयीं धडकला चिंताग्न ॥ नाठवे उदक शयन अन्न ॥ म्हणे मायेसी सांगावें वर्तमान ॥ तरी हरीप्राप्ती नव्हे तिचेनी ॥८३॥
कोण जाऊनियां आतां ॥ सत्वर आणील वैकुंठनाथा ॥ तों सुदेवनामा ब्राह्मण तत्त्वतां ॥ मंदिरासी पातला ॥८४॥

परम सात्त्विक ब्राह्मण ॥ रुक्मिणी धरी त्याचे चरण ॥ म्हणे जरी कृष्ण येशील घेऊन ॥ तरीं मी उत्तीर्ण नव्हें तूतें ॥८५॥
नयनीं वाहती अश्रुधारा ॥ जे जगन्माया आदिइंदिरा ॥ ते काकुळती येत द्विजवरा ॥ जाईं त्वरा द्वारकेसी ॥८६॥

बाहेर कळो नेदीं मात ॥ यामिनीमाजी क्रमिंजे पंथ ॥ उदय न पावतां आदित्य ॥ कृष्णनाथ आणिंजे ॥८७॥

जो कां स्कंजतातहृदयींचें ध्यान ॥ दशशतवदनतनुशयन ॥ जो इंदुभगिनीप्राणजीवन ॥ दितिजभंजन आदित्य जो ॥८८॥

जो पुष्करवर्ण चारुगात्र ॥ जो चोविसावा शेवटील मंत्र ॥ जो मित्रतनयातीरीं सरोजनेत्र ॥ क्रीडला तो आणीं कां ॥८९॥

ज्याचें अंतःकरण पीतवसन ॥ इंदिराबंधु ज्याचें मन ॥ चतुरास्य ज्याची बुद्धि पूर्ण ॥ तोचि घेऊनि येईं कां ॥९०॥

हिमनगजामात अहंकार ॥ आखंडल दैवत ज्याचे कर ॥ मित्र ज्याचे दिव्य नेत्र ॥ तो सत्वर आणीं कां ॥९१॥
मग तो द्विज नाम सुदेव ॥ म्हणे घेऊनि येतो वासुदेव ॥ परी तुझे लिखितपत्रभाव ॥ समागमें देईं कां ॥९२॥
जे श्रृंगारकासारमराळिका ॥ जे क्षीराब्धिहृदयकनकलतिका ॥ भीमकराजा हा वृक्ष निका ॥ त्यावरी कृपेनें पसरली ॥९३॥
मग घेतलें हाटकरसपात्र ॥ पुढें धरिलें शुद्धसत्वपत्र ॥ लेखणी घेऊनि विचित्र ॥ सप्त श्लोक लिहिले तेव्हां ॥९४॥
पत्र गुंडाळोनि झडकरी ॥ द्विजाहातीं देऊनि चरण धरी ॥ जरी घेऊनि येशील कंसारी ॥ तरीच संसारीं सार्थक ॥९५॥
करुनि मनोवेगाचा रहंवर ॥ त्यावरी बैसोनि धांवे द्विजवर ॥ मित्र उगवतां द्वारकापुर ॥ जवळी केलें वेगेंसीं ॥९६॥

द्वारकाबाह्यप्रदेशीं वन ॥ वृक्ष भेदीत गेले गगन ॥ वासरमणीचे किरण ॥ माजी दिसती हिंडतां ॥९७॥
त्यामाजी कस्तूरीमृग चरती ॥ कोकिळा पंचमस्वर आळविती ॥ पक्षी कृष्णनामें गर्जती ॥ हंस खेळती स्वानंदें ॥९८॥
रहाट पाट शीतळ उदक ॥ चातक बदक चक्रवाक ॥ शिखी कीर शब्द सुरेख ॥ कृष्णनामें करिताती ॥९९॥

मलयानिल शीतळ ॥ येत रम्य अतिमंजुळ ॥ कृष्णागर मलयागर परिमळ ॥ देवदार वृक्ष तेथें ॥१००॥
नारिकेळी खर्जूरी अशोक ॥ पोफळी वट पारिजातक ॥ अंजीर मातुलुंग सुरेख ॥ वृक्ष चंपक विराजती ॥१॥

शेषवेली प्रवाळवेली सुरुप ॥ स्थळीं स्थळीं द्राक्षमंडप ॥ फणस दाळिंबी अमूप ॥ सदा फळभारें डोलती ॥२॥
मुनि सदैव करिती तप ॥ गंधर्वांचे सुरस आलाप ॥ जेथें वसे परब्रह्म चित्स्वरुप ॥ तें वन कोणासी वर्णवे ॥३॥
जें समुद्रसंभव नगर ॥ उपमे न पुरे देवराजपुर ॥ कमलोद्भवाचे कर ॥ जेथें लागले नगर रचितां ॥४॥
आधि व्याधि मृत्यु दरिद्र ॥ द्वारकेंत नाहीं अणुमात्र ॥ पुराण कीर्तन विचित्र ॥ अग्निहोत्रें द्विजांघरीं ॥५॥

न्याय मीमांसा सांख्यग्रंथ ॥ पातंजल व्याकरण वेदांत ॥ वेदाध्ययनें अद्‌भुत ॥ गृहीं गृहीं होताती ॥६॥
शतखणी दामोदरें बहुत ॥ जातां अडखळे मित्ररथ ॥ अवतारमूर्ति चरित्रांसहित ॥ गोपुरावरी जडियेल्या ॥७॥

गरुडपाचूचे कीर ॥ घरोघरीं बोलती सुकुमार ॥ नीळरत्‍नांचे मयूर ॥ बिदोबिदीं धांवती ॥८॥
निळ्याचे केले गज ॥ मुखीं हिर्‍यांचे शोभती द्विज ॥ सुवर्णकमल सुवास सतेज ॥ रुंजती भ्रमर निळ्याचे ॥९॥

टाळ मृदंग विणे हातीं ॥ लेपें आपण वाजविती ॥ चित्रें गाती नाचती ॥ विरिंचिहस्तें निर्मित पैं ॥११०॥
घरोघरीं रामायण भारत ॥ चित्रमूर्ति रत्‍नजडित ॥ शक्तिचरित्रें समस्त ॥ असुरझुंजें रेखिलीं ॥११॥

आळोआळीं सुंदर घरें ॥ गृहीं गृहीं विचित्र गोपुरें ॥ असो ब्राह्मण पावला त्वरें ॥ जेथें यादवेंद्र बैसला ॥१२॥
दृष्टीं देखतांचि ब्राह्मण ॥ आसन सोडून पीतवसन ॥ द्विजासी करुनि नमन ॥ निजासनीं बैसविला ॥१३॥
षोडशोपचारें पूजा करुन ॥ संतोषविला ब्राह्मण ॥ मग एकांतगृहीं दोघेजण ॥ जाऊनियां बैसले ॥१४॥

हरि म्हणे विप्रोत्तमा ॥ आजि कृतार्थ केलें आम्हां ॥ कोणीकडूनि या ग्रामा ॥ येणें जाहलें स्वामींचें ॥१५॥
देखोनियां मनमोहन ॥ कार्याआठव विसरे ब्राह्मण ॥ मग पद्माक्षीचें पत्र काढून ॥ पद्मनाभाहातीं देत ॥१६॥
म्हणे विदर्भराजकन्यका ॥ तिणें दिधली हे पत्रिका ॥ तुम्हांवांचूनि यदुनायका ॥ न वरी आणिका सर्वथाही ॥१७॥
या ब्रह्मांडमंडपामाझारी ॥ ऐसी दुजी नाहीं सुंदरी ॥ ते अनन्यशरण तुज मुरारी ॥ वाचितां पत्रिका कळेल ॥१८॥
मग सुवर्णाक्षरपत्र चांगलें ॥ कमलपत्राक्षें उकलिलें ॥ अक्षर सुरेख मिरविलें ॥ जेवीं भगणें पुष्करीं ॥१९॥
सप्तश्लोकीं लिहिलें पत्र ॥ जें ऐकतां उद्धरती सप्तगोत्र ॥ स्वयें वाची स्मरारिमित्र ॥ तेंचि साचार ऐकिंजे ॥१२०॥
श्लोक ॥ श्रुत्वा गुणान् भुवनसुन्दर श्रृण्वतां ते निर्विश्य कर्णविवरैर्हरतोऽङगतापम् ॥ रुपं दृशां दृशिमतामखिलार्थलाभं त्वय्यच्युताविशति चित्तमपत्रपं मे ॥१॥
टीका ॥ जय जय भुवनसुंदरा यादवेंद्रा ॥ तुझ्या सौंदर्यतेजें चराचरा ॥ विशेष दिसे लावण्यमुद्रा ॥ सुरनरउरगां सर्वही ॥२१॥
तुझी गुणलीला विचित्र ॥ ऐकतां धाती सर्वांचे श्रोत्र ॥ त्रिविधतापच्छेदक पवित्र ॥ गुण तुझे श्रीरंगा ॥२२॥
सांडोनियां लौकिकलाज ॥ जगद्वंद्या मी शरण तुज ॥ क्षयरहित तूं अच्युत क्षयी सहज ॥ मी निर्लज्ज तुझें ठायीं ॥२३॥
श्लोक ॥ का त्वा मुकुन्द महती कुलशीलरुप विद्यावयोद्रविणधामभिरात्मतुल्यम् ॥ धीरा पतिं कुलवती न वृणीत कन्या काले नृसिंह नरलोकमनोभिरामम् ॥२॥

टीका ॥ मोक्षदायक तूं यदुनायक ॥ यालागीं मुकुंद नाम सुरेख ॥ स्वरुपासी तुळितां देख ॥ शफरीध्वज सरी न पवे ॥२४॥

जगन्मोहना श्रीकृष्णा ॥ तुझी प्राप्ति व्हावया मधुसूदना ॥ ज्या परमसधना सुकुलीना ॥ तपें करिती तुजलागीं ॥२५॥

विद्यावंता वयसा चतुरा ॥ सर्व गुणीं मंडित उदारा ॥ तुजकारणें श्रीकरधरा ॥ अगाध तपें करिताती ॥२६॥

ऐसियांसी नव्हे प्राप्ती ॥ माझा पाड तेथें किती ॥ पूर्ण ब्रह्म तूं वैकुंठपती ॥ कीर्ति वर्णिती श्रुतिशास्त्रें ॥२७॥

तुज वरावया श्रीपती ॥ सिद्ध असती बहुत युवती ॥ परी मी दीन असें निश्चितीं ॥ पाव यदुपती दयार्णवा ॥२८॥

सकळनरलोक मनोभिरामा ॥ नरवीरांमाजी तूं यदूत्तमा ॥ तुजवांचूनि मेघश्यामा ॥ नव्हेंचि रामा आणिकाची ॥२९॥
श्लोक ॥ तन्मे भगवन् खलु वृत्तः पतिरंग जायामात्मर्पितश्च भवतोऽत्र विभो विधेहि ॥ मा वीरभागमभिमर्शतु चैद्य आराद्गोमायुवन्मृगपतेर्बलिमम्बुजाक्ष ॥३॥
टीका ॥ तूं परात्पर निर्विकारी ॥ उपाधिरहित ब्रह्मचारी ॥ परी मी कायावाचामनें कैटभारी ॥ तूझी अंतुरी जाहलें ॥१३०॥

माझी दीनाची विनंती ॥ जरी उपेक्षिसी जगत्पती ॥ चतुर्दश लोकींचे नृपति हांसती ॥ होईल अपकीर्ति यादवेंद्रा ॥३१॥

तूं अरिचक्रवारणपंचानन ॥ तुझें अर्धांग माझें निकेतन ॥ तेथें जंबुक दमघोषनंदन ॥ घेऊनि पळों पाहातसे ॥३२॥

प्रतापदिनकरा अंबुजाक्षा ॥ पुरणापुरुषा निर्विकल्पवृक्षा ॥ सर्वांतरात्मा सर्वसाक्षा ॥ तुझी जाया मी जाहलें ॥३३॥

श्लोक ॥ पूर्तेष्टदत्तनियमव्रतदेवविप्रगुर्वर्चनादि भिरलं भगवान् परेशः ॥ आराधितो यदि गदाग्रज एत्य पाणिं गृह्वातु मे दमघोषसुतादयोऽन्ये ॥४॥

टीका ॥ पूर्वीचें असेल सुकर्म ॥ याग दान व्रत धर्म ॥ देवब्रह्मपूजा परम ॥ जरी घडलीं असतील ॥३४॥

सद्‌गुरुपूजन निर्धारीं ॥ जरी केलें असेल जन्मांतरी ॥ गोभूरत्‍न दानें नानापरी ॥ जरी घडलीं असतील ॥३५॥

तडाग कूप वापिका ॥ आराम उद्यान पुष्पवाटिका ॥ हरिदिनीआदि व्रतें देखा ॥ जरी घडलीं असतील ॥३६॥

भववद्भजन हरिगुणकीर्तन ॥ जरी गांठीं असेल महत्पुण्य ॥ तरीच गदाग्रजा येऊन ॥ हातीं धरशील मजलागीं ॥३७॥

श्लोक ॥ श्वोभाविनित्वमजितोद्वहने विदर्भान् गुप्तः समेत्य पृतनापतिभिः परीतः ॥ निर्मथ्य चैद्यमग्धेन्द्रबलं प्रसह्य मां राक्षसेन विधोनोद्वह वीर्यशुल्काम् ॥५॥
टीका ॥ कमलनाभा कमलापती ॥ सत्वर येइंजे रातोराती ॥ गभस्ति नुगवतां यदुपती ॥ कौंडिण्यपुरा येइंजे ॥३८॥
घेऊनि परमार्थसंपत्ती ॥ ज्ञानी प्रपंचदळ रगडिती ॥ तैसे यादवभारेंसीं जगत्पती ॥ चैद्यमागध त्रासिंजे ॥३९॥

गुप्तरुपें घेऊनि पृतना ॥ सत्वर यावें जगन्मोहना ॥ राक्षसविधीकरुनि जनार्दना मज घेऊनि जाइंजे ॥१४०॥
यथाविधि लग्न नव्हे तत्त्वतां ॥ तरी राक्षसविधीं पर्णिंजे अनंता ॥ त्रिभुवननायका वैकुंठनाथा ॥ धांवें आतां सत्वर ॥४१॥
श्लोक ॥ अन्तःपुरान्तरचरीमनिहत्य बन्धूंस्त्वामुद्वहे कथमिति प्रवदाम्युपायम् ॥ पूर्वेद्युरस्ति महती कुलदेवियात्रा यस्यां बहिर्नववधूर्गिरिजामुपेयात् ॥६॥
टीका ॥ तूं अससील निजमंदिरीं ॥ मी कैसा येऊं तेथवरी ॥ तुझे दुष्ट बंधु दळभारीं ॥ सिद्ध होतील झुंजावया ॥४२॥

त्यांचा करितां संहार ॥ तुज होईल दुःख थोर ॥ तरी ऐकावा एक विचार ॥ जगद्वंद्या यदुपति ॥४३॥

नगराबाहेर अंबिकापुरा ॥ आपण यावें श्रीकरधरा ॥ दळभारेंसीं यादवेंद्रा ॥ सिद्ध तेथें असिंजे ॥४४॥
आमुचा कुळधर्म ऐसा पुरातन ॥ लग्नाआधीं अंबिकापूजन ॥ मज वेष्टूनि बंधुजन ॥ येतील घेऊन देवालया ॥४५॥
होतांचि अंबिकापूजन ॥ अरिवीरांतें पराक्रम दावून ॥ मज सत्वर जावें घेऊन ॥ कृपा करुन यादवेंद्रा ॥४६॥

काम क्रोध मद मत्सर ॥ हेहि चौघे बंधू साचार ॥ पापापासूनि सोडविता प्रतापशूर ॥ तुजवांचूनि कोण असे ॥४७॥
भवपूरीं वाहतां साचार ॥ तूं परतीरीं उभा पोहणार ॥ उडीं घालोनि सत्वर ॥ तारीं मज जगद्‌गुरो ॥४८॥

श्लोक ॥ यम्यांघ्रिपंकजरजः स्नपनं महान्तो वाञ्छन्त्युमापतिरिवात्मतमोपहत्यै ॥ यर्ह्मम्बुजाक्ष न लभेय भवत्प्रसादं जह्यामसून व्रतकृशान् शतजन्मभिः स्यात् ॥७॥

टीका ॥ तुझिया अंघ्रिपंकजींचे रजःकण ॥ प्राप्त होतां होइजे पावन ॥ अपर्णापति तप दारुण ॥ याचिलागीं आचरे ॥४९॥

पहावया तुझे चरण ॥ नाभिकमळीं सरोजासन ॥ सहस्त्र वर्षें पाहे उतरोन ॥ मनीं निर्बुजोन वरी आला ॥१५०॥

ते वेळीं नाहीं देखिले चरण ॥ मग गोकुळीं केलें वत्सहरण ॥ तुवां तेथें सर्व रुपें धरोन ॥ अद्‌भुत महिमा दाविला ॥५१॥
अभिमान टाकूनि ते वेळां ॥ जगद्वंद्या तुज शरण आला ॥ मग तुवां मस्तकीं हस्त ठेविला ॥ तेणें विधाता ॥५२॥
तूं शिवब्रह्मादिकां न येसी आया ॥ मी सिद्ध जाहलें तुज वरावया ॥ परम धीटत्व करुनियां ॥ पत्र लिहिलें नेणतपणें ॥५३॥
आतां श्रीरंगा हाचि पण ॥ तुजचि एक माळ घालीन ॥ नाहीं तरी हा देह त्यागीन ॥ तप आचरेन शतजन्में ॥५४॥

अवघड तप आचरोन ॥ करीन प्राणांचें शोषण ॥ स्थूल लिंग आणि कारण ॥ करीन जाळून भस्म यांचें ॥५५॥
अंतःकरणचतुष्टय जाळून ॥ प्राणपंचक संहारुन ॥ दाही करणें विषयपंचक जाण ॥ टाकीन शोषूनि तुजलागीं ॥५६॥

ऐसें शतजन्में तप साचार ॥ आचरीन तुजलागी दुर्धर ॥ परी न वरीं दुजा वर ॥ तुजविण यादवेंद्रा ॥५७॥

वरकड नवर्‍या विषयपर ॥ इच्छिती भ्रतार आणि संसार ॥ मी आपुला करावया उद्धार ॥ तुज शरण जगद्‌गुरो ॥५८॥
ऐसे सप्तश्लोकी पत्र सुरेख ॥ वाची कमलोद्भवाचा जनक ॥ सद्गद जाहला वैकुंठनायक ॥ भाव देखोनि भीमकीचा ॥५९॥

सुदेव म्हणे यदुवीरा ॥ आतां बहुत करावी त्वरा ॥ उशीर होतां ते सुंदरा ॥ प्राण देईल तत्काळ ॥१६०॥
परम चिंतारोग दारुण ॥ तेणें रुक्मिणी गेली कृश होऊन ॥ हरि तूं धन्वंतरी तेथें येऊन ॥ कृपाहस्तें निववीं तीतें ॥६१॥
शिशुपाळ हाचि विखार ॥ रुक्मिणीस डंखूं पाहे दुराचार ॥ तूं गारुडी गरुडध्वज सत्वर ॥ उडी घालीं ये वेळीं ॥६२॥
चैद्य मागध सर्व बळी ॥ रुक्मिणी पडली भूतांचे मेळीं ॥ तूं पंचाक्षरी जातां वनमाळी ॥ भूतें तत्काळ पळतील ॥६३॥
श्रावणारितनय तूं पूर्वावतारीं ॥ जाऊनि वैश्रवणबंधुपुरीं ॥ प्रतापें सोडविली विदेहकुमरी ॥ तैसेंचि करीं आतांही ॥६४॥
ऐसी ऐकोनियां करुणा ॥ कळवळला वैकुंठराणा ॥ सारथि दारुक तेचि क्षणां ॥ बोलाविला एकांतीं ॥६५॥
म्हणे वेगीं सिद्ध करीं रथ ॥ दुसर्‍याशी कळों नेदीं मात ॥ येरें आज्ञा वंदूनि त्वरित ॥ रथ वेगें आणिला ॥६६॥
वरकड न्यावा दळभार ॥ तरी कासया करावा गजर ॥ मी एकलाचि जाऊनि सत्वर ॥ भीमकी आणीन ये क्षणीं ॥६७॥

मिळाले असंख्य दंदशूक ॥ त्यांवरी एकला पडे खगपाळक ॥ किंवा वारणचक्रावरी एक ॥ मृगेंद्र जैसा चपेटे ॥६८॥

कीं शुष्कवनीं कृशान ॥ एकलाचि टाकी भस्म करुन ॥ कीं एकला समीरात्मज जाऊन ॥ अशोकवन विध्वंसी ॥६९॥

ऐसें विचारुनि यादवेंद्र ॥ रथीं चढला प्रतापरुद्र ॥ तुरंगीं बैसविला द्विजवर ॥ चालिले सत्वर मनोवेगें ॥१७०॥
रातोरातीं तत्काळीं ॥ आले कौंडिण्यपुराजवळी ॥ श्रीकृष्ण नगर न्याहाळी ॥ संतोषली चित्तवृत्ति ॥७१॥

अष्टवर्गाची सामग्री जाहली ॥ रुक्मिणीसी हळद लाविली ॥ मनीं सचिंत वेल्हाळी ॥ म्हणे नं ये वनमाळी काय करुं ॥७२॥
मनीं विचारी राजा भीमक ॥ जरी ये समयीं येईल द्वारकानायक ॥ तरी मजएवढा पुण्यश्लोक ॥ दुजा मग असेना ॥७३॥

म्यां पाठविलें नाहीं पत्र ॥ कैसा येईल वारिजनेत्र ॥ तो घनश्याम कोमलगात्र ॥ सर्वांचें अंतर जाणतसे ॥७४॥

ऐसा सचिंत राजेंद्र ॥ तों दूत जाणविती समाचार ॥ कीं लग्नासी आला दमघोष नृपवर ॥ निजभार घेऊनियां ॥७५॥

शिशुपाळ वक्रदंत ॥ जरासंध सवें उन्मत्त ॥ मुख्य शिशुपाळ नोवरा मिरवत ॥ आले नगराबाहेरी ॥७६॥

दृष्टीं देखतां विषयसुख ॥ जैसे मनीं दचकती साधक ॥ तैसा राजा भीमक ॥ मनांत असुख मानीतसे ॥७७॥

रुक्मियासी हरिख नावरे ॥ पितयासी म्हणे चला सामोरे ॥ भीमक निजभारेंसीं त्वरें ॥ नगराबाहेर निघाला ॥७८॥
सीमांतपूजा करुनि त्वरित ॥ जानवसा दिधला नगरांत ॥ इकडे काय जाहला वृत्तांत ॥ तोचि ऐका सज्जन हो ॥७९॥

बळिभद्रादि उद्धव अक्‍रुर ॥ त्यांसी कळला समाचार ॥ कीं रुक्मिणीहरणासी यदुवीर ॥ एकलाचि गुप्त गेला ॥१८०॥

जरासंध शिशुपाळ ॥ तेथें येतील वीर सकळ ॥ युद्ध होईल तुंबळ ॥ जिंकील घननीळ तितुकेही ॥८१॥
परी युद्धसमयाकारण ॥ जावें सकळ सेना घेऊन ॥ चतुरंगदळ सिद्ध करुन ॥ लागवेगें धांविन्नले ॥८२॥

कौंडिण्यपुरा जों पावे यदुवीर ॥ तों मागूनि आले दळभार ॥ यादववीर प्रतापी थोर ॥ काळासही जिंकिती समरांगणीं ॥८३॥

तों इकडे रुक्मिणी वेल्हाळी ॥ चिंतासमुद्रीं पडियेली ॥ म्हणे लिखित पाठविलें वनमाळी ॥ नेणवे जाहली परी कैसी ॥८४॥
कृष्ण निर्विषय चैतन्यघन ॥ त्यासी म्यां लिहिलें भार्या होईन ॥ कीं हे बहु चक्रचालक म्हणोन ॥ जगज्जीवन न येचि ॥८५॥
कीं शतजन्में तप करीन ॥ म्यां हा लिहिला अभिमान ॥ यालागीं कंसप्राणहरण ॥ उदास झाला न येचि ॥८६॥

वर्णितां भागला सहस्त्रवदन ॥ ब्रह्माधिकां दुर्लभ पूर्ण ॥ त्यासी लिखित दिधलें पाठवून ॥ हें अनुचित केलें म्यां ॥८७॥

कीं ब्राह्मण देखोनि जगन्मोहन ॥ विसरला कार्याची आठवण ॥ कीं वधूनें लिखित पाठविलें म्हणोन ॥ मधुसूदन न येचि ॥८८॥
परात्परा उपरी भीमकी ॥ चढूनि चहूंकडे अवलोकी ॥ म्हणे लग्नसमय जवळी आला कीं ॥ यदुनायक पावेना ॥८९॥

आसन शयन भोजन पान ॥ अंजन चंदन तांबूल सुमन ॥ क्रीडाकौतुक नृत्य गायन ॥ नावडे पूर्ण सर्वथा ॥१९०॥

रुक्मिणी भूमीवरी टाकी अंग ॥ म्हणे मज दावा गे श्रीरंग ॥ मज नावडती विषयभोग ॥ वीट येतो देखतां ॥९१॥

चंदन वाटे जैसा पावक ॥ सुमनहार जेवीं दंदशूक ॥ कृष्णप्राप्तीविण भूषणें सुरेख ॥ काय व्यर्थ करुं मी ॥९२॥

नेत्रीं चालिल्या विमलांबुधारा ॥ म्हणे अहा कृष्णा यादवेंद्रा ॥ भक्तवत्सला गोवर्धनोद्धारा ॥ माझी उपेक्षा कां केली ॥९३॥
तों होती उत्तम शकुन ॥ लवों लागला वामनयन ॥ दक्षिणबाहूचें स्फुरण ॥ वेळोवेळां होतसे ॥९४॥

कृष्णप्राप्तीचें मुख्य चिन्ह ॥ प्रकृतिभाग तो वामनयन ॥ तो लवत चालिला संपूर्ण ॥ तरी जगज्जीवन येईल ॥९५॥
दक्षिणबाहु तो केवळ ज्ञान ॥ तेथें स्फूर्ति विशेष पूर्ण ॥ हेंचि कृष्णप्राप्तीचें लक्षण ॥ दिव्य शकुन साधकां ॥९६॥
सुदेवासी म्हणे वासुदेव ॥ तुम्हीं आतां घ्यावी धांव ॥ रुक्मिणीसी सांगा अंतर्भाव ॥ चिंता कांहीं न करावी ॥९७॥

चिंतार्णवीं पडली वेल्हाळी ॥ दुरोनि द्विज देखिला तये वेळीं ॥ तों ब्राह्मणें बाही उभारिली ॥ म्हणे वनमाळी आला वो ॥९८॥
जहाज बुडतां कडे लागलें ॥ कीं प्राण जातां अमृत जोडलें ॥ तैसें रुक्मिणीसी वाटलें ॥ हर्षें फुगलें सर्वांग ॥९९॥

रुक्मिणी समोर धांवोन ॥ धरिले सुदेवाचे चरण ॥ म्हणे हे शरीर ओंवाळून ॥ तुजवरुन टाकावें ॥२००॥
तूं माझा सद्‌गुरु निश्चित ॥ तुझेनि मज श्रीकृष्ण प्राप्त ॥ तुज उत्तीर्ण व्हावया पदार्थ ॥ कांहीं मज दिसेना ॥१॥
सुरतरु कामधेनु चिंतामणी ॥ तुजवरुनि टाकीन ओंवाळूनी ॥ पुढती मिठी घातली चरणीं ॥ म्हणे धन्य त्रिभुवनीं तूं एक ॥२॥
सद्गद जाहला सुदेव ॥ म्हणे धन्य भीमकी तुझा भाव ॥ तुजकरितां मज वासुदेव ॥ सखा झाला अभेद ॥३॥
उपरी चढोनि भीमकी पाहे ॥ तों गरुडध्वज झळकत आहे ॥ सूर्यप्रभा उणी होये ॥ ऐसा रथ तळपतसे ॥४॥
भोंवतें यादवसैन्य अपार ॥ दिसे जैसा क्षीरसमुद्र ॥ मध्यें शेषशायी यदुवीर ॥ रथासमवेत शोभतसे ॥५॥

भीमकासी कळला समाचार ॥ कीं उत्साह पहावया आला यादवेंद्र ॥ सवें बळराम बंधु समग्र ॥ निजभारेंसीं पातले ॥६॥
ऐसें ऐकतां ते समयीं ॥ ब्रह्मानंद दाटला हृदयीं ॥ म्हणे मज एवढा सभाग्य नाहीं ॥ होईल जांवई श्रीकृष्ण ॥७॥

राजा चालिला समोर ॥ तंतवितंतघनसुस्वर ॥ चतुर्विध वाद्यांचे गजर ॥ नादें निराळ दुमदुमले ॥८॥

आला ऐकूनि वनमाळी ॥ राणी शुद्धमती आनंदली ॥ म्हणे धन्य भीमकी वेल्हाळी ॥ निजभाग्यें समर्थं ॥९॥
आला ऐकोनि कृष्णनाथ ॥ मागध चैद्य खळ समस्त ॥ संतापले हृदयांत ॥ म्हणती अनर्थ ओढवला ॥२१०॥

रुक्मिया विटला मनांत ॥ जैसा सभेसी येतां महापंडित ॥ मूर्ख होती भयभीत ॥ शब्द न फुटे बोलावया ॥११॥
कीं देखोनियां राजहंस ॥ चित्तीं संतापती वायस ॥ कीं पंचानन येतां सावकाश ॥ श्रृगालांसी सौख्य वाटेना ॥१२॥
देखोनि धार्मिकांची संपत्ती ॥ दुर्जनांसी खेद वाटे चित्तीं ॥ कीं देखोनि संतांच्या मूर्ती ॥ निंदक विटती ज्यापरी ॥१३॥

कीं ऐकतां हरिनामघोष ॥ भूतप्रेतांसी न वाटे सावकाश ॥ तैसा आला ऐकोनि जगन्निवास ॥ खेद खळांसी वाटला ॥१४॥
असो नगराबाहेर राव देखा ॥ सामोरा गेला वैकुंठनायका ॥ तों दृष्टीं देखिला निजसखा ॥ प्रेमळांचा कैवारी ॥१५॥
अष्टभावें दाटोनि नृपवर ॥ घातला साष्टांग नमस्कार ॥ प्रीति जाणोनि रामयदुवीर ॥ आलिंगावया पुढें जाहले ॥१६॥
साक्षात् शेषनारायण ॥ अवतारपुरुष भेटले पूर्ण ॥ केलें सीमांतपूजन ॥ वस्त्रें भूषणें समर्पिलीं ॥१७॥

अंतरीं जाणोनि प्रीती ॥ मूळाविण आला श्रीपती ॥ तूं परात्पर सोयरा निश्चितीं ॥ शब्दाहूनि वेगळा ॥१८॥

जानवसा देतां नगराभीतरी ॥ तेथें न राहूं म्हणे कंसारी ॥ मागध चैद्य आमुचे वैरी ॥ दुष्टां दूरी असावें ॥१९॥

काम क्रोध मद मत्सर ॥ साधक त्यांसी रक्षिती दूर ॥ विवेकबळें त्यांचा संहार ॥ करुनि विजयी मग होती ॥२२०॥

तरी कौंडिण्यपुराबाहेरी ॥ जाऊनि राहूं म्हणे कैटभारी ॥ अंबिकापुरीं ये अवसरीं ॥ ठाव आम्हांसी देइंजे ॥२१॥

सांडोनि जागृति स्वप्न सुषुप्ती ॥ तुर्याभूमीसी योगी राहती ॥ तैसा अंबिकापुरीं श्रीपती ॥ राहों म्हणे भीमकातें ॥२२॥
राजा म्हणे श्रीकरधरा ॥ नगरांतूनि मार्ग अंबिकापुरा ॥ अवश्य म्हणोनि त्या अवसरा ॥ द्वारकानाथ ऊठिला ॥२३॥
रथीं बैसला जगन्नायक ॥ आपणाजवळीं बैसविला भीमक ॥ दळभारें मिरवीत देख ॥ नगरांतूनि चालिला ॥२४॥
पाहावया श्रीकृष्णवर ॥ नगरजन धांवती समग्र ॥ देखोनि श्रीकृष्णाचा मुखचंद्र ॥ जननेत्रचकोर लुब्धले ॥२५॥
एक श्रवणाच्य राजबिदीसी आले ॥ तेथूनि हरिरुप निर्धारिलें ॥ एक कीर्तनाच्या उमाठीं ठाकले ॥ प्रेमें हरिरुप विलोकिती ॥२६॥
एक स्मरणाच्या दारवंटा ॥ उभे ठाकूनि लक्षिती वैकुंठा ॥ एक चरणसेवेच्या चोहटा ॥ यादवेंद्रा विलोकिती ॥२७॥

एक अर्चनाच्या ओसरीवरी ॥ चढती वंदनाचे मंदिरीं ॥ एक दास्यगवाक्षद्वारीं ॥ तो कंसारी लक्षिती ॥२८॥

एक चढती सख्याचे शिडीवरी ॥ एक आत्मनिवेदनाचे उपरी ॥ एक अष्टांगयोगदामोदरीं ॥ षट्‌चक्राम भेदूनि चढियेले ॥२९॥

शुद्धमती विलोकी कृष्णवदन ॥ म्हणे कोटि काम सांडावे ओंवाळून ॥ बोलती नगरींचे जन ॥ रुक्मिणी जगज्जीवन जोडा असे ॥२३०॥
अंबिकापुरीं ते वेळां ॥ निजभारेंसीं राहिला सांवळा ॥ भीमकें पाहुणेर सोहळा ॥ सर्व सामग्री पुरविली ॥३१॥
चैद्य मागध खळां समस्तां ॥ रुक्मिया सांगे निजगुजवार्ता ॥ कृष्णाकडे आमुचा जनिता ॥ जाहली माता तिकडेचि ॥३२॥
समय दिसतो परम कठिण ॥ कृष्ण कपटी घातकी पूर्ण ॥ तुम्हीं दळभार सिद्ध करुन ॥ अतिसावधान असावें ॥३३॥
लग्न लागलियावरी ॥ यादव निवटूं क्षणाभीतरी ॥ ऐसें बोलोनि झडकरी ॥ निजमंदिरा पातला ॥३४॥
रुक्मिया म्हणे ते वेळीं ॥ लग्नघटिका जवळी आली ॥ पूजासामग्री सिद्ध केली ॥ वर आणावया कारणें ॥३५॥
तरी आतां सत्वर नृपवरा ॥ चला आणूं शिशुपाल नवरा ॥ तों शुद्धमती म्हणे अवधारा ॥ कुळाचार विसरलेती ॥३६॥

आधीं भीमकीसी नेऊन ॥ करवावें अंबिकापूजन ॥ मग लागेल जी सुलग्न ॥ विधि संपूर्ण ऐसा आहे ॥३७॥
रुक्मिया म्हणे लग्न लावूनियां ॥ मग कन्या नेऊं अंबालया ॥ राजा म्हणे कुळधर्म टाकोनियां ॥ विधि केवीं करावा ॥३८॥

रुक्मिया म्हणे जगदंबापुरीं ॥ परमकपटी यादवेंसीं हरी ॥ हिरोनि नेईल सगुण कुमारी ॥ मग काय करावें ॥३९॥

राजा म्हणे तूं षंढ ॥ नव्हेसी पुरुषार्थी प्रचंड ॥ नसतीच करिसी बडबड ॥ शक्तिहीन अभागी तूं ॥२४०॥

ऐसा हिणविला भीमकें ॥ रुक्मिया बोले अतितवकें ॥ आतांचि पुरुषार्थ माझा देखें ॥ रुक्मिणी नेतों अंबालया ॥४१॥

कृष्णासहित यादववीर ॥ करीन अवघ्यांचा संहार ॥ सिद्ध केले दळभार ॥ उदितशस्त्रें अवघेही ॥४२॥
चैद्यमागधांचे दळभार ॥ रुक्मिया आणवी समग्र ॥ मायेसी पूजावया सत्वर ॥ आदिमाया चालिली ॥४३॥
चरणचालीं निघाली रुक्मिणी ॥ सवें सखिया जिवलग सांगातिणी ॥ मन समर्पित यदुकुळभूषणीं ॥ हंसगती जातसे ॥४४॥

लक्षानुलक्ष महावीर ॥ शस्त्रें नग्न करुनि समग्र ॥ व्यूह रचिला परिकर ॥ भीमकीभोंवता तेधवां ॥४५॥

धनुर्धरांचे असंख्य भार ॥ खिळिले भोंवते महाकुंजर ॥ महारथी उद्भट वीर ॥ त्याभोंवते रक्षिती ॥४६॥
उल्हाटयंत्रांचे भडिमार ॥ त्यांभोंवते चालती दुर्धर ॥ सैन्य दिसे यंत्राकार ॥ मध्यपीठ रुक्मिणी ॥४७॥

ऐसी रक्षीत अंबिकेजवळी ॥ आणिली तेव्हां भीमकबाळी ॥ देउळामाजी प्रवेशली ॥ सखियांसमवेत तेधवां ॥४८॥

मग षोडशोपचारेंकरुनी ॥ देवीस पूजित रुक्मिणी ॥ शेवटीं पुष्पांजळी वाहोनी ॥ मग मौन विसर्जिलें ॥४९॥
उभी ठाकली रुक्मिणी बाळा ॥ हस्तकमळ जोडी आदिकमळ ॥ लक्षूनि देवीच्या वदनकमळा ॥ स्तवन वेल्हाळी करीतसे ॥२५०॥

जय जय आदिकुमारिके ॥ जय जय मूळपीठनायके ॥ सकळकल्याणसौभाग्यदायिके ॥ जगदंबिके मूळप्रकृति ॥५१॥
जय जय भार्गवप्रियभवानी ॥ भयनाशके भक्तवरदायिनी ॥ सुभद्रकारिके हिमनगनंदिनी ॥ त्रिपुरसुंदरी महामायें ॥५२॥
जय आनंदकासारमरालिके ॥ जय चातुर्यचंपककलिके ॥ जय शुंभनिशुंभदैत्यांतके ॥ सर्वव्यापके मृडानी ॥५३॥
जय शिवमानसकनकलतिके ॥ पद्मनयने दुरितवनपावके ॥ जय त्रिविधतापभवमोचके ॥ निजजनपालके अपर्णे ॥५४॥

तव मुखशोभा देखोनी ॥ विधुबिंब गेलें विरोनी ॥ ब्रह्मादि देव बाळें तीन्ही ॥ स्वानंदसदनीं निजविलीं ॥५५॥
जीव शिव दोन्ही बाळकें ॥ अंबे तुवां निर्मिली कौतुकें ॥ जीव तुझें स्वरुप नोळखे ॥ म्हणोनि पडिला आवर्तीं ॥५६॥

शिव तुझें स्मरणीं सावचित्त ॥ म्हणोनि तो अंबे नित्यमुक्त ॥ ब्रह्मांनंदपद हातां येत ॥ कृपेनें तुझ्या जननीये ॥५७॥

मेळवूनि पंचभूतांचा मेळ ॥ तुवां रचिला ब्रह्मांडगोळ ॥ इच्छा परततां तत्काळ ॥ क्षणें निर्मुळ करिसी हें ॥५८॥
अंबें हेंचि मागतें तुजप्रती ॥ मज सत्वर वरु तो श्रीपती ॥ नीलोत्पलमाला अवचितीं ॥ अंबेनें हातीं दीधली ॥५९॥
हेचि नीलोत्पलमाला घेऊनी ॥ नोलोत्पलदलवर्ण वरीं ये क्षणीं ॥ वचनासरसी रुक्मिणी ॥ माथा चरणीं ठेविला ॥२६०॥

निघोनि देवळाबाहेरी ॥ सभोंवतीं तेव्हां प्रदक्षिणा करी ॥ भोंवतें पाहें सुंदरी ॥ तों सेना अपार रक्षीतसे ॥६१॥
हंसगती चाले धरणीं ॥ नुपुरें रुणझुणती चरणीं ॥ वस्त्रें नेसलीं कनकवणीं ॥ जैसी सौदामिनी अंबरी हो ॥६२॥
मुक्तलगसुबद्ध कांचोळी ॥ कंठभूषणें रुळती एकावळी ॥ अवतारमुद्रिका दशांगुळी ॥ झळकताती दिव्यतेजें ॥६३॥
विशाळपद्मनयनी ॥ जैसा उडुंगणपति आणि दिनमणी ॥ तैसीं ताटंकें दिव्य कर्णीं ॥ मुक्तघोंस डोलती ॥६४॥
चपळसुपाणी नासिकीं मुक्त ॥ नेत्रीं दिव्यांजन ओप देत ॥ शिरीं मुक्तजाळी मिरवत ॥ चंद्रसूर्य झळकती वरी ॥६५॥

दिव्य कुंकुम विलसे भाळीं ॥ असो ते कोणा वर्णवे वेल्हाळी ॥ चैद्यमागधवीरीं सकळीं ॥ देखिली बाळी भीमकाची ॥६६॥

स्वरुपें लावण्यसुंदरी ॥ कामास्त्र घातलें सर्वांवरी ॥ मूर्च्छा येऊनि पडती धरेवरी ॥ पंचबाणे विव्हळ ॥६७॥

कामें गेले विव्हळ होऊनी ॥ हातींचीं शस्त्रें पडलीं गळोनी ॥ तों रथीं सिद्ध असे चक्रपाणी ॥ यादवभारांसमवेत ॥६८॥

दुरोनि देखिली रुक्मिणी ॥ दारुकें रथ लोटिला ते क्षणीं ॥ निमिष न लागतां चक्रपाणी ॥ भीमकीजवळी पातला ॥६९॥

सावध पाहे भीमकबाळी ॥ घनश्यामें स्वहस्तें तत्काळीं ॥ उचलोनि घेतली वेल्हाळी ॥ रथावरी क्षणमात्रें ॥२७०॥

हर्षें घाबरी रुक्मिणी ते वेळां ॥ करींची जे कां नीलोत्पलमाळा ॥ घातलि घननीळाचे गळां ॥ चरणीं ठेविलें निजमस्तक ॥७१॥
कृष्णें मस्तकीं ठेविला हस्त ॥ दिनपति लग्नघटीं विलोकीत ॥ देवगुरु मंगलाष्टकें म्हणत ॥ पुष्पें वर्षत सुरपति ॥७२॥
ओंपुण्याहं म्हणे कमळासन ॥ असो हरि गेला रुक्मिणी घेऊन ॥ यादवदळेंसीं जगज्जीवन ॥ द्वारकेकडे मुरडला ॥७३॥
हर्षें नाचत नारदमुनी ॥ कृष्णे बरी हरिली रुक्मिणी ॥ आतां युद्ध होईल ये धरणीं ॥ प्रेतें पडतील अपार ॥७४॥
हरिविजयग्रंथ थोर ॥ मंगलदायक रुक्मिणी स्वयंवर ॥ तो हा तेविसावा अध्याय सुंदर ॥ सर्वशुभकारक ॥७५॥
श्रोतीं पुढें ऐकावें सावधान ॥ यादवमागधां होईल युद्धकंदन ॥ मूळमाधवीं रुक्मिणीचें लग्न ॥ यथासांग होईल ॥७६॥

हें रुक्मिणीस्वयंवर ऐकतां ॥ हरे सकळ संकटव्यथा ॥ सकळमंगळकारक तत्त्वतां ॥ त्रिकाळ पढतां बहु पुण्य ॥७७॥

ब्रह्मानंदा ज्ञानसमुद्रा ॥ श्रीधरवरदा निर्विकारा ॥ रुक्मिणीवल्लभा भीमातटविहारा॥ दिगंबरा आदिपुरुषा ॥७८॥
इति श्रीहरिविजयग्रंथ ॥ संमत हरिवंशभागवत ॥ प्रेमळ परिसोत भाविक भक्त ॥ त्रयोविंशतितमाध्याय गोड हा ॥२७९॥

श्रीकृष्णार्पणमस्तु॥