Ashtavakra Geeta - Adhyay 12

अध्याय १२ :- स्वभाव

XII Svabhava - Ascent of Contemplation
Janaka replies by describing the state of timeless stillness in which he now finds himself.

॥ जनक उवाच ॥

कायकृत्यासहः पूर्वं ततो वाग्विस्तरासहः ।

अथ चिन्तासहस्तस्माद् एवमेवाहमास्थितः ॥१॥

जनक म्हणाला,
हे श्रीगुरो ! मी सर्व शारीरिक कर्मांचा त्याग, जप-पाठादि वाणीच्या कर्मांचा त्याग करीत शेवटीं मनांत येणार्‍या विचारांचाही त्याग करुन साक्षीभावांत राहूं लागल्यानें मी आत्मस्वरुपांत लीन झालों आहें.॥१॥
Janaka said:

1. First of all I was averse to physical activity, then to lengthy speech, and finally to thinking itself, which is why I am now established.

प्रीत्यभावेन शब्दादेरदृश्यत्वेन चात्मनः ।

विक्षेपैकाग्रहृदय एवमेवाहमास्थितः ॥२॥

अदृश्य अशा आत्म्याचें, तो ध्यानाचा विषय होऊं शकत नसतांनाही, शब्द, विचार व रुप यांच्या संवयीनें, त्यांच्या द्वारां ध्यानाची क्रिया करणें हाच विक्षेप-बाधा आहे. त्यामुळें ध्यान करण्याच्या क्रियेविरहित होऊन, मी स्व-रुपांत स्थिर आहे. ॥२॥
2. In the absence of delight in sound and the other senses, and by the fact that I myself am not an object of the senses, my mind is focused and free from distraction which is why I am now established.

समाध्यासादिविक्षिप्तौ व्यवहारः समाधये ।

एवं विलोक्य नियमं एवमेवाहमास्थितः ॥३॥ ।

जड समाधी साधण्याकरितां मनानें संकल्पाची व इतर योगक्रिया करणें हा नियम, हाच अध्यास आहे व मनाच्या व्यापाराची सहजसमाधीला आवश्यकता नाहीं. त्यामुळें त्या समाधीशिवाय मी आत्मानंदांत आहें. ॥३॥
3. Owing to the distraction of such things as wrong identification, one is driven to strive for mental stillness. Recognising this pattern I am now established.

हेयोपादेयविरहाद् एवं हर्षविषादयोः ।

अभावादद्य हे ब्रह्मन्न् एवमेवाहमास्थितः ॥४॥

हे प्रभो, टाकण्यायोग्य आणि घेण्यायोग्य वस्तूंचा अभाव असल्यानें, अर्थात्‌ आत्मज्ञानाची प्राप्ति झाल्यानें मला टाकण्यासारखें किंवा घेण्यासारखें कांहीं राहिलें नाहीं व त्यामुळें हर्षविषादही गेले व आतां मी आपल्या स्वरुपांत स्थिर झालों आहें. ॥४॥
4. By relinquishing the sense of rejection and acceptance, and with pleasure and disappointment ceasing today, so Brahmin, I am now established.

आश्रमानाश्रमं ध्यानं चित्तस्वीकृतवर्जनं ।

विकल्पं मम वीक्ष्यैतैरेवमेवाहमास्थितः ॥५॥

आश्रमधर्म व त्याचीं फळें, त्यागी संन्याशाचा अनाश्रमीचा दंडधारणादि धर्म व योग्याचा धारणध्यान इत्यादीचा धर्म या विरहित मी आहें. या सर्वांचा मी साक्षी चिद्रूप आहें. ॥५॥
5. Life in a community, then going beyond such a state, meditation and the elimination of mind-made objects - by means of these I have seen my error, and I am now established.

कर्मानुष्ठानमज्ञानाद् यथैवोपरमस्तथा ।

बुध्वा सम्यगिदं तत्त्वं एवमेवाहमास्थितः ॥६॥

कामनेमुळें कर्माचें अनुष्ठान करणें किंवा कामनापूर्ति होणार नाहीं हें जाणून तिचा त्याग अज्ञानामुळें होतो, हें नीट ठाऊक असल्यानें मी कर्म करण्याची वा टाकण्याची इच्छा करीत नाहीं व स्वतःच्या नित्यानंदस्वरुपांत स्थिर राहातों. ॥६॥
6. Just as the performance of actions is due to ignorance, so their abandonment is too. By fully recognising this truth, I am now established.

अचिंत्यं चिंत्यमानोऽपि चिन्तारूपं भजत्यसौ ।

त्यक्त्वा तद्भावनं तस्माद् एवमेवाहमास्थितः ॥७॥

अचिंत्य अशा ब्रह्माचें चिंतन करतांना, मनानें चिंतनाची क्रिया केली जाते म्हणून मनाच्या त्या क्रियेचा -विचाराम्चा त्याग करुन, मी ’स्व’भावांत राहातों ॥७॥
7. Trying to think the unthinkable is unnatural to thought. Abandoning such a practice therefore, I am now established.

एवमेव कृतं येन स कृतार्थो भवेदसौ ।

एवमेव स्वभावो यः स कृतार्थो भवेदसौ ॥८॥

ज्या पुरुषानें या प्रकारें शरिराच्या व मनाच्या सर्व सर्व क्रियांचा त्याग करुन आपल्या ’स्व’ रुपाला जाणलें तोच कृतार्थ म्हणजेच जीवन्मुक्त होतो. अशा क्रियारहित सहज अवस्थेंत जो राहातो तोच या देहांत असूनही विदेहमुक्ति अनुभवत असतो. ॥८॥
8. He who has achieved this has achieved the goal of life. He who is of such a nature has done what has to be done.