Geetai - Adhyay 10

Chapter - X : Looking for God.

Life as it is today, our best brains are busy in creating food for all because many lack even food. In such strange times, something as simple as dedication to the Lord becomes difficult. In this situation, Vinoba takes the example of child learning alphabet - Big letters first and as the practice develops make the same letters small and recognise them. Alternatively easy letters first and complex
after a little practice.

The immense being which we see in the ocean is also present in the little drop of water. God who is in 'Rama' is also in 'Ravana', what is found in the gross is present in the subtle. What is found in the simple, is also in the complex. This vast creation is God's book. In this book of creation, God is written down everywhere in beautiful letters. But we do not understand it. It is this sick mind that stands as an obstacle to our seeing God. It is essential to get rid of this state of mind.

Hence because our minds are sick, let us experience God in our father, mother, Guru, a saint, pure children like Dhruva and Prahalada. After one learns to see God in serene and holy human forms, then we turn our eyes to sublime and beautiful aspects of nature. Beauty of sunrise and sunset, this art divine - lovely and majestic waters of Ganges which carries away in her course all the uncleanliness of our mind and body, wind the messenger of God whispering in our heart, fire which burns our impurities etc. We now look to God in creatures, cow full of tenderness and love, the swiftness of horse, majesty of lion, cleanliness of serpent.

Now turn to couples - love of father and son, mother and child, love of brothers, love of husband and wife, love between Rama and monkeys 'Nara and Vanara'. Then the birds majestic peacock with thousand eyes and many coloured brightness in its feather, sweet melodious voice of cuckoo and great municipal service of nature in crow. We just think of fables of Aesop based on child's lively interest in objects of creation. In it, foxes, dogs, crows, deer, hares, tortoise, snakes, worms all talk and laugh.
The truth of the matter is that God is present in all the forms of creation. As holy rivers, mighty mountains, the majestic ocean, the tender-hearted cow, the noble steed, the magnificent lion, the sweet voiced cuckoo, the beautiful peacock, the pure hermit snake, the crow flapping its wings, the restless flame, the still stars - in all this; He is present. Gross and subtle, pure and mixed simple and complex - learn all this and realise in the end that there is no place where God is not. In every atom, He alone is present. From the ant to the universe, He spreads. The Lord who cares equally for all, the compassionate one who is all knowledge, tenderness, skill, holiness and beauty - He stands on all sides everywhere.

गीताई - अध्याय १०

श्री भगवान् म्हणाले

फिरूनि सांगतो ऐक वाक्य उत्तम मी तुज ।
राखसी श्रवणी गोडी तुझे मी हित इच्छितो ॥ १ ॥

न देव जाणती माझा प्रभाव न महर्षि हि ।
सर्वथा मी चि देवांचे महर्षींचे हि मूळ की ॥ २ ॥

ओळखे जो अ-जन्मा मी स्वयं-भू विश्व-चालक ।
निर्मोह तो मनुष्यांत सुटला पातकांतुनी ॥ ३ ॥

बुद्धि निर्मोहता ज्ञान सत्यता शम निग्रह ।
जन्म नाश सुखे दुःखे लाभालाभ भयाभय ॥ ४ ॥

तप दातृत्व संतोष अहिंसा समता क्षमा ।
माझ्या चि पासुनी भूती भाव हे वेगवेगळे ॥ ५ ॥

महर्षि सात पूर्वीचे चौघे मनु तसे चि ते ।
माझे संकल्पिले भाव ज्यांची लोकात ही प्रजा ॥ ६ ॥

हा योग-युक्त विचार माझा जो नीट ओळखे ।
त्यास निष्कंप तो योग लाभे ह्यांत न संशय ॥ ७ ॥

सर्वांचे मूळ माझ्यात प्रेरणा मजपासुनी ।
हे ओळखूनि भक्तीने जाणते भजती मज ॥ ८ ॥

चित्ते प्राणे जसे मी चि एकमेकांस बोधिती ।
भरूनि कीर्तने माझ्या ते आनंदात खेळती ॥ ९ ॥

असे जे रंगले नित्य भजती प्रीती-पूर्वक ।
त्यांस मी भेटवी माते देउनी बुद्धि-योग तो ॥ १० ॥

करूनि करुणा त्यांची हृदयी राहुनी स्वये।
तेजस्वी ज्ञान-दीपाने अज्ञान-तम घालवी ॥ ११ ॥

[३२]

अर्जुन म्हणाला

पवित्र तू पर-ब्रह्म थोर ते मोक्ष-धाम तू ।
आत्मा नित्य अ-जन्मा तू विभु देवादि दिव्य तू ॥ १२ ॥

ऋषि एक-मुखे गाती तसे असित देवल ।
व्यास नारद देवर्षि तू हि आपण सांगसी ॥ १३ ॥

मानितो सत्य हे सारे स्वये जे सांगसी मज ।
देव दानव कोणी हि तुझे रूप न जाणती ॥ १४ ॥

जाणसी ते तुझे तू चि प्रत्यक्ष पुरुषोत्तमा ।
देव-देवा जगन्नाथा भूतेशा भूत-भावना ॥ १५ ॥

विभूति आपुल्या दिव्य मज निःशेष सांग तू ।
ज्यांनी हे विश्व तू सारे राहिलास भरूनिया ॥ १६ ॥

योगेश्वरा कसे जाणू चिंतनी चिंतनी तुज ।
कोण्या कोण्या स्वरूपात करावे ध्यान मी तुझे ॥ १७ ॥

त्या विभूती तसा योग आपुला तो सविस्तर ।
पुन्हा सांग नव्हे तृप्ति सेविता वचनामृत ॥ १८ ॥

श्री भगवान् म्हणाले

बरे मी सांगतो दिव्य मुख्य मुख्य चि त्या तुज ।
माझा विभूति-विस्तार न संपे चि कुठे कधी ॥ १९ ॥

राहतो आत्मरूपाने सर्वांच्या हृदयात मी ।
भूत-मात्रास मी मूळ मध्य मी मी चि शेवट ॥ २० ॥

आदित्यांत महा-विष्णु ज्यातिष्मंतांत सूर्य मी ।
मरीचि मुख्य वाञंत मी नक्षत्रांत चंद्रमा ॥ २१ ॥

मी साम-वेद वेदांत असे देवांत इंद्र मी ।
चेतना मी चि भूतांत मन ते इ.द्रियांत मी ॥ २२ ॥

कुबेर यक्ष-रक्षांत मी रुद्रांत सदाशिव ।
वसूंत मी असे अग्नि असे उंचांत मेरू मी ॥ २३ ॥

पुरोहितांत तू जाण मुख्य तो मी बृहस्पति ।
सेनानींत तसा स्कंद जल-राशींत सागर ॥ २४ ॥

मी एकाक्षर वाणींत महर्षींत असे भृगु ।
जप मी सर्व यज्ञांत मी स्थिरांत हिमालय ॥ २५ ॥

सर्व वृक्षांत अश्वत्थ मी देवर्षींत नारद ।
मी चित्ररथ गंधर्वीं सिद्धि कपिल मी मुनि ॥ २६ ॥

अश्वीं उचैःश्रवा जो मी निघालो अमृतांतुनि ।
ऐरावत गजेंद्रांत मी नरांत नराधिप ॥ २७ ॥

मी काम-धेनु गाईंत आयुधीं वज्र मी असे ।
उत्पत्ति-हेतु मी काम मी सर्पोत्तम वासुकि ॥ २८ ॥

नागांत शेष मी थोर जळी वरुण-देवता ।
पितरीं अर्यमा तो मी ओढणारांत मी यम ॥ २९ ॥

असे दैत्यांत प्रल्हाद मोजणारांत काळ मी ।
श्वापदांत असे सिंह पक्षांत खग-राज मी ॥ ३० ॥

वेगवंतांत मी वायु शस्त्र-वीरांत राम मी ।
मत्स्यांत मी असे नक्र नदी गंगा नद्यांत मी ॥ ३१ ॥

सृष्टीचे मी असे मूळ मुख मी ओघ तो हि मी ।
विद्यांत आत्म-विद्या मी वक्तांचा तत्त्व-वाद मी ॥ ३२ ॥

समासांत असे द्वंद्व अक्षरांत अकार मी ।
मी चि अक्षय तो काळ विश्व-कर्ता विराट् स्वये ॥ ३३ ॥

सर्व-नाशक मी मृत्यु होणारा जन्म मी असे ।
वाणी श्री कीर्ति नारींत क्षमा मेधा धृति स्मृति ॥ ३४ ॥

सामांत मी बृहत्-साम गायत्री मंत्र-सार मी ।
मी मार्गशीर्ष मासांत ऋतूंत फुलला ऋतु ॥ ३५ ॥

द्यूत मी छळणारांचे तेजस्यांतील तेज मी ।
सत्त्व मी सात्त्विकांतील जय मी आणि निश्चय ॥ ३६ ॥

मी वासुदेव वृष्णींत पांडवांत धनंजय ।
मुनींत मुनि मी व्यास कवींत उशना कवि ॥ ३७ ॥

दंड मी दमवंतांचा विजयेच्छूंस धर्म मी ।
गूढांत मौन मी थोर ज्ञात्यांचे ज्ञान मी असे ॥ ३८ ॥

माझ्या विण नसे काही लेश-मात्र चराचरी ।
तसे चि सर्व भूतांचे बीज जे ते हि जाण मी ॥ ३९ ॥

माझ्या दिव्य विभूतींस नसे अंत कुठे चि तो ॥ ४० ॥
तरी विभूति-विस्तार हा मी थोड्यांत बोलिलो ।

विभूति-युक्त जी वस्तु लक्ष्मीवंत उदात्त वा ।
माझ्या चि किरणातूनि निघाली जाण ती असे ॥ ४१ ॥

अथवा काय हे फार जाणूनि करिशील तू ।
एकांशे विश्व हे सारे व्यापूनि उरलो चि मी ॥ ४२ ॥

अध्याय दहावा संपूर्ण